Als op 3 juni 1961 de Amerikaanse president Kennedy en de Russische premier Nikita Chroesjtsjow elkaar in Wenen voor het eerst ontmoeten, spreken zij af zich in te zetten voor een beëindiging van de Koude Oorlog. Erg ‘produktief’ was die onderlinge vete tussen de machtsblokken per saldo ook niet geweest. En na de beëindiging van de vastgelopen oorlog in Korea en de dood van Stalin in 1953 leek de Oost-West verhouding zich geleidelijk te ontspannen.
Hoewel Chroesjtsjow in 1957 weliswaar aan de macht kwam dank zij zijn voornemen de buitenlandse politiek wat te versoepelen, had hij de door hem gepredikte ‘vreedzame coëxistentie’ maar zeer bij tijd en wijlen effectief in de praktijk gebracht. Een gevangen piloot van een door de Russen neergehaald Amerikaans spionagevliegtuig (1960) werd meer beschouwd als een ’trofee’ en een bewijs voor het eigen gelijk, dan als een geschenk uit de hemel om een grootmoedig gebaar van ontspanning te maken.
Maar uiteindelijk werd er nauwelijks voordeel gehaald uit deze en andere militaire spierballenakties. Rusland was paraat luidde uiteraard de boodschap maar of dat indruk maakte op de Amerikanen die in 1961 tegenover de 50.000 Russische kernkoppen minstens 100.000 kernwapens konden opstellen, is nog maar de vraag.
Toch lieten ook de Verenigde Staten zich verleiden door machtspolitiek met de volkomen mislukte invasie in de Varkensbaai op Cuba (17 april 1961) als een van de grote uitglijders. Kennedy leed een nederlaag voor het oog van de wereld nota bene met een invasieplan dat door de vorige vice-president Richard Nixon was opgesteld. Het werd internationaal beschouwd als grootmoedig dat Kennedy zijn fouten toegaf al lijkt hij er nauwelijks lering uit getrokken te hebben want een jaar later zou deze president zich wederom in een Cubacrisis verslikken.
Pijnlijk bewijs
Ernstiger dan het mislukken van de invasie in de Varkensbaai, was het gevolg dat Fidel Castro zich meer nadrukkelijk tot het Russische oostblok bekende. En zo gingen ondanks de goede voornemens van Kennedy en Chroesjtsjow de scherpe kanten op korte termijn geenszins van de Koude Oorlogvoering af. En zoals bovendien bleek op 13 augustus 1961, hadden de goede bedoelingen van de twee wereldleiders ook nog niet kunnen overslaan op andere Oostblok-leiders. De bouw van de Berlijnse muur is daarvan het pijnlijk bewijs.
De meeste inwoners van Berlijn lagen in bed toen 80.000 DDR-soldaten begonnen met het afsluiten van de grensposten in de vroege nacht van zondag 13 augustus. Dienstdoende taxichauffeurs kregen het eerst in de gaten wat er aan de hand was. “Ulbricht maakt de grens dicht”, klonk het via de mobilofoons. De taxicentrales verboden onmiddellijk nog ritten te maken naar Oost-Berlijn. In de duisternis reden vrachtauto’s af en aan; langs de demarcatielijn ratelden pneumatische hamers.
Uittocht
Zondagmorgen zagen de Berlijners welke catastrofe zich die nacht had voltrokken. Langs de grens waren prikkeldraadversperringen opgericht en schuttingen. De rails van de onder- en bovengrondse spoorverbindingen waren op verschillende plaatsen onderbroken, hier en daar ook de bestrating. Over een afstand van hemelsbreed 30 km. waren honderden straten versperd. E‚n miljoen Oost-Berlijners waren gescheiden van 2 miljoen westerse stadgenoten.
De muur moest een halt toeroepen aan de grote uittocht van inwoners. Sedert 1949 hadden al 2,5 miljoen DDR-burgers hun toevlucht gezocht in de Bondsrepubliek. Daar kwamen er die zondag in 1961 nog zeker duizend bij. Oost-Berlijners die er toch in geslaagd waren door de laatste mazen in de muur te ontsnappen. Wanhopige mensen klauterden of sprongen uit ramen van huizen die precies op de grens stonden en uitkeken op het westen. Die vensters zouden spoedig dichtgemetseld worden. En de beruchte grensbewakers gingen schieten. Ongeveer 76 mensen hebben hun vlucht naar het vrije westen met de dood moeten bekopen. In 1990 viel de muur en daarmee ook de staat die zich in vrijheid nooit heeft kunnen handhaven.
Gebeurtenissen in 1961
12 april
De eerste mens in de ruimte. De Rus Joeri Gagarin maakt 1 omwenteling die 1 uur en 29 minuten duurde. De hele ruimtevlucht duurde 20 minuten langer.
23 april
Mislukte muiterij van 4 Franse generaals tegen president Charles de Gaulle omdat die Algerije onafhankelijkheid wil toekennen.
31 mei
Zuid Afrika treed uit het Britse Gemenebest en wordt een zelfstandige republiek.
6 juni
Bij Ca‹ro verongelukt een vliegtuig van de KLM. Er vallen twintig doden.
17 of 18 september
VN-secretaris-generaal Dag Hammarskjöld komt bij een vliegtuigongeluk in Zambia om het leven. Hammarskjöld was op weg naar het van Kongo afgescheiden Katanga voor vredesbesprekingen
21 oktober
Mars op Brussel: Meer dan 100.000 Nederlandstalige Belgen eisen gelijkstelling van het Nederlands als landstaal en economische gelijkstelling van Vlaanderen.
11 december
In Israël wordt de oorlogsmisdadiger Adolf Eichmann ter dood veroordeeld. Hij wordt in de nacht van 31 mei op 1 juni 1962 geëxecuteerd.
12 december
Het Nederlandse parlement aanvaardt de Wet Algemene Kinderbijslag.
Geboren in 1961
3 april: Eddie Murphy, acteur
29 april: Greg Lemond, wielrenner
1 augustus: Danny Blind, voetballer
Overleden in 1961
10 februari: Patrice Loemoemba, Kongolees politicus
6 augustus: mgr. J. van Roey (87), Belgisch kardinaal en aartsbisschop van Mechelen