Het cultuurstelsel was voor Nederland erg winstgevend. Rond 1850 kwam 1/3 deel van alle inkomsten uit Indiƫ. Voor de Javaanse boeren bracht het cultuurstelsel niets dan ellende. Ze moesten veel tijd stoppen in het verbouwen van producten die voor Nederland winstgevend waren. Ook moesten ze minstens 66 dagen per jaar gratis meehelpen aan de bouw van gebouwen en de aanleg van wegen. Soms raakten ze goede grond kwijt en kregen ze er slecht grond voor terug. De inlandse vorsten pikten vaak en extra opbrengsten in (cultuurprocenten) en als er soms een vergoeding werd gegeven (plantloon) was die te laag. Eigenlijk buitte Nederland de Javaanse boeren uit. Rond 1860 kwam hierop in Nederland kritiek. Onder ander door de schrijver Multatuli in zijn boek Max Havelaar. Luister hier naar deze les (ca. 4 min.).
[audio:03_honger_en_ellende.mp3]Luisteren: Honger en ellende door het Cultuurstelsel – luisterles